Thoái hóa khớp gối, dù không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng những cơn đau mãn tính và suy giảm vận động do bệnh gây ra ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Việc hiểu rõ về bệnh, từ nguyên nhân, triệu chứng đến cách điều trị và phòng ngừa là vô cùng quan trọng.

1. Thoái hóa khớp gối là gì?

Khớp gối là một khớp phức tạp, chịu trọng lực lớn và vận động liên tục. Nó được cấu tạo bởi đầu dưới xương đùi, đầu trên xương chày và xương bánh chè, được bao bọc bởi lớp sụn khớp trơn láng. Sụn khớp đóng vai trò như một lớp đệm, giúp các xương trượt lên nhau một cách dễ dàng. Thoái hóa khớp gối xảy ra khi lớp sụn này bị tổn thương và thoái hóa, dẫn đến các xương cọ xát trực tiếp vào nhau, gây đau, viêm và hạn chế vận động. Quá trình này có thể ảnh hưởng đến toàn bộ cấu trúc khớp, bao gồm cả xương dưới sụn, màng hoạt dịch, dây chằng và gân cơ.

2. Nguyên nhân gây thoái hóa khớp gối:

Thoái hóa khớp gối có thể do nhiều nguyên nhân, được chia thành hai nhóm chính:

• Thoái hóa khớp gối nguyên phát: Liên quan đến quá trình lão hóa tự nhiên của cơ thể. Các yếu tố nguy cơ bao gồm:
  • Tuổi tác: Tuổi càng cao, sụn khớp càng dễ bị mài mòn.
  • Di truyền: Tiền sử gia đình có người mắc thoái hóa khớp làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
  • Yếu tố nội tiết: Sự thay đổi nội tiết tố, đặc biệt là ở phụ nữ sau mãn kinh, có thể góp phần vào quá trình thoái hóa khớp.
• Thoái hóa khớp gối thứ phát: Do các yếu tố bên ngoài tác động lên khớp gối:
  • Chấn thương: Các chấn thương ở khớp gối, như gãy xương, rách dây chằng, tổn thương sụn chêm, có thể làm tăng nguy cơ thoái hóa khớp sau này.
  • Cân nặng quá mức: Thừa cân, béo phì tạo áp lực lớn lên khớp gối, đẩy nhanh quá trình thoái hóa.
  • Vận động quá sức hoặc sai tư thế: Các hoạt động thể thao hoặc công việc đòi hỏi vận động khớp gối quá mức hoặc sai tư thế có thể gây tổn thương khớp.
  • Ít vận động: Thiếu vận động làm suy yếu các cơ xung quanh khớp gối, giảm sự ổn định của khớp và tăng nguy cơ thoái hóa.
  • Các bệnh lý khác: Viêm khớp dạng thấp, gút, viêm cột sống dính khớp và một số bệnh lý khác có thể gây thoái hóa khớp thứ phát.
  • Lạm dụng corticoid: Sử dụng corticoid kéo dài có thể gây hại cho sụn khớp.

3. Triệu chứng thoái hóa khớp gối:

Triệu chứng thoái hóa khớp gối có thể khác nhau tùy thuộc vào mức độ tổn thương. Các triệu chứng thường gặp bao gồm:

• Đau khớp gối: Đau có thể âm ỉ hoặc dữ dội, tăng lên khi vận động, đặc biệt là khi đi bộ, leo cầu thang, đứng lâu hoặc ngồi xổm.
• Cứng khớp: Khớp gối bị cứng vào buổi sáng hoặc sau khi ngồi lâu, cần một thời gian để cử động trở lại bình thường.
• Sưng khớp: Khớp gối có thể bị sưng, nóng đỏ do viêm.
• Tiếng kêu lục cục: Khi cử động khớp gối có thể nghe thấy tiếng kêu lục cục hoặc răng rắc.
• Hạn chế vận động: Khó khăn trong việc duỗi thẳng hoặc gập gối, ảnh hưởng đến khả năng đi lại và sinh hoạt hàng ngày.

4. Chẩn đoán thoái hóa khớp gối:

Để chẩn đoán thoái hóa khớp gối, bác sĩ sẽ:

• Hỏi bệnh sử và khám lâm sàng: Khám khớp gối để đánh giá mức độ đau, sưng, cứng khớp và khả năng vận động.
• Chụp X-quang: Giúp đánh giá tình trạng hẹp khe khớp, gai xương và các biến đổi khác của xương.
• Chụp MRI (cộng hưởng từ): Cung cấp hình ảnh chi tiết về sụn khớp, dây chằng và các mô mềm khác, giúp đánh giá mức độ tổn thương.

5. Ảnh hưởng của thoái hóa khớp gối đến chất lượng cuộc sống:

Thoái hóa khớp gối có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống, gây ra:

• Hạn chế vận động: Gây khó khăn trong các hoạt động hàng ngày như đi lại, leo cầu thang, làm việc nhà.
• Đau mãn tính: Ảnh hưởng đến giấc ngủ, tâm trạng và khả năng làm việc.
• Giảm chất lượng cuộc sống: Gây ra sự phụ thuộc vào người khác, giảm khả năng tham gia các hoạt động xã hội.

6. Điều trị thoái hóa khớp gối:

Mục tiêu điều trị là giảm đau, cải thiện chức năng khớp và làm chậm quá trình thoái hóa. Các phương pháp điều trị bao gồm:

• Điều trị không dùng thuốc:
  • Thay đổi lối sống: Giảm cân nếu thừa cân, tập thể dục nhẹ nhàng, tránh các hoạt động gây áp lực lên khớp gối.
  • Vật lý trị liệu: Các bài tập vật lý trị liệu giúp tăng cường sức mạnh cơ bắp xung quanh khớp gối, cải thiện sự ổn định và linh hoạt của khớp.
  • Sử dụng dụng cụ hỗ trợ: Nẹp gối, gậy chống có thể giúp giảm áp lực lên khớp gối.
• Điều trị dùng thuốc:
  • Thuốc giảm đau: Paracetamol, thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs).
  • Tiêm corticosteroid hoặc acid hyaluronic vào khớp: Giúp giảm đau và viêm.
• Phẫu thuật: Được chỉ định khi các phương pháp điều trị bảo tồn không hiệu quả. Các phương pháp phẫu thuật bao gồm nội soi khớp, thay khớp gối.

7. Phòng ngừa thoái hóa khớp gối:

• Duy trì cân nặng hợp lý.
• Tập thể dục thường xuyên, lựa chọn các bài tập phù hợp, tránh vận động quá sức.
• Chế độ ăn uống cân bằng, giàu canxi, vitamin D và các chất dinh dưỡng cần thiết cho xương khớp.
• Tránh các chấn thương ở khớp gối.
• Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các vấn đề về khớp.